فرهنگ دهخدا

اتابکان اربل

[اَ بَ نِ اَ بِ] (اِخ) یا امرای بکتکینی. (539 - 630 ه . ق). در سال 539 ه . ق. عمادالدین زنگی یکی از سران لشکری ترک خود را که زین الدین علی کوچک بن بکتکین نام داشت بنیابت حکومت موصل فرستاد و در 544 ه . ق. سنجار و کمی بعد حران و تکریت و اربل و غیره را نیز ضمیمهء حوزهء حکومتی او کرد. چون زین الدین563 ه . ق. در اربل وفات کرد پسر ارشدش مظفرالدین کوکبوری به حران گریخت و اربل بپسر صغیرش زین الدین یوسف رسید و امیر مجاهدالدین قایماز از این طفل قیمومت می کرد یوسف در سال 586 ه . ق. بمرد و صلاح الدین ایوبی که در این تاریخ بر الجزیره و شام استیلای کلی داشت مظفرالدین کوکبوری را بعنوان برادرخوانده بحکومت اربل و شهرزور فرستاد ولی قلمرو اصلی کوکبوری یعنی حران و رها(1) و سمیساط را به برادرزادهء خود تقی الدین عمر واگذاشت کوکبوری در سال 630 ه . ق. بمرد و چون فرزندی نداشت اربل را خلیفهء عباسی به تصرف خود گرفت. ممالک این سلسله را ابتدا بنی عباس و سپس مغول تصرف کردند. رجوع به طبقات سلاطین اسلام صص147-148 شود.